Roon | Kusumagraj | Marathi Kavita

Kusumagraj - Vishnu Vaman Shirwadkar.
(Born: 27 February 1912, Died: 10 March 1999)

ऋण

पदी जळत वालुका

वर उधाणलेली हवा

जळास्तव सभोवती 

पळतसे मृगांचा थवा

पथी विकलता यदा 

श्रमुनि येतसे पावला

तुम्हीच कवी हो, दिला 

मधुरसा विसावा मला !

अहो उफळला असे 

भवति हा महासागर

धुमाळुनि मदांध या 

उसळतात लाटा वर,

अशा अदय वादळी 

गवसता किती तारवे

प्रकाश तुमचा पुढे 

बघुनि हर्षती नाखवे !

असाल जळला तुम्ही 

उजळ ज्योति या लावता

असाल कढला असे, 

प्रखर ताप हा साहता,

उरात जखमातली 

रुधिर-वाहिनी रोधुनी

असेल तुम्हि ओतली 

स्वर-घटात संजीवनी !

नकोत नसली जरी 

प्रगट स्मारकांची दळे

असंख्य ह्रदयी असती

उभी आपुली देवळे

__कुसुमाग्रज [By Kusumagraj]

डोळ्यांतल्या डोहामध्ये

डोळ्यांतल्या डोहामध्ये
खोल खोल नको जाऊ;
मनांतल्या सावल्यांना
नको नको, सखे, पाहू;

जाणीवेच्या गाभा-यात
जाऊ नको एकटीने ;
गेलेल्यांना साधले का
व्यथेवीण मागे येणे ?

व्यथेच्या या पेल्यांतून
सत्याचे जे घेती घोट,
पूस त्यांना कसा कांपे
पिता पिता धीट ओठ !

__विंदा करंदीकर

Anamveera | Kusumagraj | Marathi Kavita

Kusumagraj - Vishnu Vaman Shirwadkar.
(Born: 27 February 1912, Died: 10 March 1999)

अनामवीरा

अनामवीरा, जिथे जाहला तुझा जीवनान्त
स्तंभ तिथे ना कुणी बांधला, पेटली ना वात


धगधगता समराच्या ज्वाला या देशासाठी
जळावयास्तव संसारातून उठोनिया जाशी

मूकपणाने तमी लोपती संध्येच्या रेषा
मरणामध्ये विलीन होसी, ना भय ना आशा

जनभक्तीचे तुझ्यावरी नच उधाणले भाव
रियासतीवर नसे नोंदले कुणी तुझे नाव

जरी न गातील भाट डफावर तुझे यशोगान
सफल जाहले तुझेच हे रे तुझे बलिदान

काळोखातूनी विजयाचा हे पहाटचा तारा
प्रणाम माझा पहिला तुजला मृत्यूंजय वीरा

__कुसुमाग्रज [By Kusumagraj]

दोन दिवस

दोन दिवस वाट पाहण्यात गेले दोन दुःखात गेले
हिशोब करतो आहे आता किती राहिलेत डोईवर उन्हाळे

शेकडो वेळा चंद्र आला, तारे फुलले, रात्र धुंद झाली
भाकरीचा चंद्र शोधण्यातच जिंदगी बर्बाद झाली

हे हात माझे सर्वस्व, दारिद्र्याकडे गहाणच राहिले
कधी माना उंचावलेले, कधी कलम झालेले पाहिले

हरघडी अश्रू वाळविले नाहीत; पण असेही क्षण आले
तेव्हा अश्रूच मित्र होऊन साहाय्यास धावून आले

दुनियेचा विचार हरघडी केला अगा जगमय झालो
दुःख पेलावे कसे, पुन्हा जगावे कसे, याच शाळेत शिकलो

झोतभट्टीत शेकावे पोलाद तसे आयुष्य छान शेकले
दोन दिवस वाट पाहण्यात गेले दोन दुःखात गेले.

__नारायण सुर्वे

मराठी ...From Wikipedia, the free encyclopedia

मराठी ही इंडो-युरोपीय[इंडो-युरोपीय भाषासमूह हा मुख्यत्वे युरोप, अमेरिका खंड तसेच आशियातील अनेक देशांमधील भाषांचा गट आहे. इंग्लिश, उर्दू, मराठी, बंगाली, जर्मन, फ्रेंच, स्पॅनिश, पोर्तुगीज अशा अनेक भाषा या गटात मोडतात] भाषाकुलातील एक भाषा आहे. भारतातील प्रमुख भाषांपैकी मराठी ही एक आहे. महाराष्ट्र आणि गोवा ह्या राज्यांची मराठी ही अधिकृत राजभाषा आहे. मराठी मातृभाषा[प्रथम भाषा] असणार्‍यांच्या लोकसंख्येनुसार मराठी ही जगातील पंधरावी आणि भारतातील चौथी भाषा आहे. मराठी बोलणारयांची एकूण लोकसंख्या ९,००,००,००० आहे. मराठी भाषा १३०० वर्षांपासून प्रचलित आहे. मराठी भाषेची निर्मीती संस्कृत पासून महाराष्ट्री प्राकृत[प्राकृत म्हणजे जनसामान्यांची भाषा] व अपभ्रंश द्वारे झाली आहे.

मराठी भाषा महाराष्ट्र व गोवा राज्याची राजभाषा असून सुमारे ९ कोटी लोकांची मातृभाषा आहे. मराठी भाषा कमीत कमी १००० वर्षापासून अस्तित्वात आहे. भारतीय संविधानाने मराठीला इतर २२ भाषांबरोबर अनुसूचित भाषेचा दर्जा दिला आहे.
मराठी भाषेचा उदय संस्‍कृतच्या प्रभावाने प्राकृत भाषेच्या महाराष्ट्री या बोलीभाषेपासून झाला. पैठण (प्रतिष्ठान) येथील सातवाहन साम्राज्याने महाराष्ट्री भाषेचा प्रशासनात वापर सर्वप्रथम केला. देवगिरीच्या यादवांच्या काळात मराठी भाषा व संस्कृतीची भरभराट झाली. शके १११० मध्ये मुकुंदराज या कवीने विवेकसिंधु या काव्य ग्रंथाची रचना मराठी भाषेत केली. त्यानंतर शके १२१२ मध्ये ज्ञानेश्वरी या ग्रंथाची रचना ज्ञानेश्वरांनी केली. या नंतर महानुभाव संप्रदायाने मराठी साहित्यात भक्तीपंथाच्या काव्याची मौलिक भर घातली आहे. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी मराठी साम्राज्याची मुहूर्तमेढ रोवली आणि पेशव्यांनी या साम्राज्याचा विस्तार केला. त्यानंतर मराठी भाषेस राजाश्रय मिळाला. इ.स. १९४७ नंतर स्वतंत्र भारत देशाने मराठीला अधिकृत राज्यभाषेचा दर्जा दिला. इ.स. १९६० मध्ये मराठी भाषिकांच्या एकसंध महाराष्ट्र राज्यास मान्यता मिळाली आणि मराठीस राजभाषेचा मुकुट प्राप्त झाला. इ.स. १९३० पासून मराठी साहित्य संमेलन सुरू झाले. मराठी साहित्यिकांनी १९९० च्या दशकापर्यंत मराठी साहित्याचा कळस गाठला.
श्रावणबेळगोळ येथील सर्वांत जुना मराठी शिलालेख, प्रताधिकार-कामत.कॉम

सर्वांत जुना मराठी लेखनाचा पुरावा सातारा येथे विजयादित्य-काळातील ताम्रपट्टीवर आहे (इ. स. ७३९) येथे आहे. श्रावणबेळगोळ, कर्नाटक येथे सर्वांत प्राचीन मराठी शिलालेख आहे. हा शिलालेखात राजा गंगराय व त्याचा सेनापती चामुंडराय यांचे उल्लेख आहेत.
                                                                               

श्री चामुंडराये करवियले ।
श्री गंगाराये सुत्ताले करवियले ।

Saprem Dya Niropa | Arati Prabhu [Chintamani Khanolkar] | Marathi Kavita

सप्रेम द्या निरोप | Saprem Dya Niropa

तो एक वृद्ध माळी गेला पिकून आहे
निद्रीस्त शांतकाय आता पडून आहे


गुंफून शेज त्याची हळूवार पाकळ्यांनी
हा वेल मोगय्राचा पानी मिटून आहे

अंगावरी कळ्यांची पसरून शाल गेला
सारा गुलाब आता रोखून श्वास आहे

जाईजुई बसून कोन्यांत दूर कोठे
अस्फुट गीत मंद हूरहूर बोलताहे

वनवेळू वाजताहे एकांतकिर्र ऐसा
माळीच की अखेरी निश्वास टाकताहे

वाजून मेघ जातो घननीळसा विरून
सर्वत्र तो भरून गंभीर नाद आहे

बोले अखेरचे तो, आलो ईथे रिकामा
'सप्रेम द्या निरोप, बहरून जात आहे'


_आरती प्रभू



Chintamani Tryambak Khanolkar
(8 March 1930 – 26 April 1976)
He writes all poems under name 'Arati Prabhu'.

Talya Kathi | Anil | Marathi Kavita

Anil – [A R Deshpande] Atmaram Raoji Deshpande.

(Born: 11 September 1901, Died: 8 May 1982)

तळ्या काठी

अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी
बसून राहावे मला वाटते
जिथे शांतता स्वत:च निवारा
शोधीत थकून आली असते


जळाआतला हिरवा गाळ
निळ्याशी मिळून असतो काही
गळून पडत असताना पान
मुळी सळसळ करीत नाही

सावल्यांना भरवीत कापरे
जलवलये उठवून देत
उगीच उसळी मारून मासळी
मधूनच वर नसते येत

पंख वाळवीत बदकांचा थवा
वाळूत विसावा घेत असतो
दूर कोपर्‍यात एक बगळा
ध्यानभंग होऊ देत नसतो

हृदयावरची विचाराची धूळ
हळूहळू जिथे निवळत जाते
अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी
बसून राहावे मला वाटते!

__अनिल [By Anil]