Jallianwala bagh | Kusumagraj | Marathi Kavita

Kusumagraj - Vishnu Vaman Shirwadkar.
(Born: 27 February 1912, Died: 10 March 1999)

जालियनवाला बाग

रक्ताचे नच ओघळ सुकले अजुनि क्रुसावरचे
विरले ना ध्वनि तुझ्या प्रेषिता, अजुनी शब्दांचे


मंगल तव गीतांचा होतो मंदिरात घोष-
"प्रेम, शांती अन् क्षमा यामधे वसतो परमेश !"

आणि आज हे तुझ्या पताका ज्यांच्या हातात
निःशस्त्रांच्या रक्तामांसामधे नाहतात

मर्दांच्या बंदुका उडाल्या मुलाबायकात
जगजेत्यांच्या प्रराक्रमाची स्फूर्तिप्रद रीत !

पाचोळ्यापरि पडली पाहुन प्रेतांची रास
नयन झाकले असशिल देवा, तूं अपुले खास;

असेल ही वा सैतानाची प्रभूवरी मात
एक जखम अन् नवीन येशू, तुझ्या काळजांत !

__कुसुमाग्रज [By Kusumagraj]

Japani Ramalachi Ratra | B B Borkar | Marathi Kavita

Balakrishna Bhagwant Borkar
(Born: 30 November 1910, Died: 8 July 1984)

जपानी रमलाची रात्र

तुझे विजेचे चांदपाखरू दीप-राग गात
रचीत होते शयनमहाली निळी चांदरात


रतीरत कुक्कुट साकुंडीवर आरोहूनी माड
चोच खुपसुनी फुलवीत होता पंखांचे झाड

अद्भुत पंख्यासम भिंतीवर आंदोलुनी छाया
लावित होत्या ताप जगाचा नकळत विसराया

धूप ऊसासत होता कोनि रजताच्या पात्री
विचित्र रेशिमचित्रे होती रसावली गात्री

तुझा पियानो यक्ष जळातील होता निजलेला
मनात गुंफित स्पर्श-सुखांच्या स्वप्नांचा झेला

अन् म्युसेची कवने होती माझ्या हातात
प्रतिचरणाला करित होती धूम्रवेल साथ

जळत ऊसासत होते त्यासह अंतरात काही
होता चिमणा श्वान लोकरी घोटाळत पायी

तोच वाजल्या तुझ्या सपाता सळसळला घोळ
आलीस मिरवीत जाळीमधुनी नागिणीचा डौल

करांतुनी तव खिदळत आले स्तनाकार पेले
जळता गंधक पांच उकळता याही रंगलेले

अभिष्ट चिंतुनी आम्ही त्यांचे भिडवियले काठ
सुरेहुनी तु गडे भाजिले ओठांनी ओठ

स्पर्शे तुझिया आणि पियानो थरारला सारा
मज सम त्याच्या कानशिलाच्या झणाणल्या तारा

गंधर्वांच्या दुहिता जमल्या करित पुष्पवृष्टी
हृदय मदाचे मोहळ झाले जडावली दृष्टी

पोहू लागले तुझ्या रेशमी अलकातील मासे
हवा जाहली जड पा-यासम अंगातील वासे

आणि तरंगत डुलु लागली नौकेसम शेज
तो कांतितुन तुझ्या निथळले फेनाचे तेज

नखे लाखिया दात मोतिया वैडूर्यी नेत्र
अवयव गमले चपल चिवट की मयवनीचे वेत्र

कात सोडिल्या नागिणिचे ते नवयौवन होते
विळख्याविळख्यातुनि आलापित ज्वालांची गीते

गरळ तनुतील गोठुन झाले अंतरात गोड
कळले का मज जडते देवा नरकाची ओढ

डोळे बांधुन खेळत होते जीवन मायावी
अंधपणातच वितळत होते भूत आणि भावी

तुझ्या जपानी भाषालिपिसम अगम्य सुन्दरता
असुनि हाती उरली दुर्लभ आली ना हाता

आजही तुज शोधता कधी ती रमलाची रात्र
पाठितुनि जंबिया मधाचा घाली काळजात!

__ बा. भ. बोरकर

Aanibaani | Anil | Marathi Kavita

Anil – [A R Deshpande] Atmaram Raoji Deshpande.

(Born: 11 September 1901, Died: 8 May 1982)

आणिबाणी

अशा काही रात्री गेल्या
ज्यात काळवंडलो असतो
अशा काही वेळा आल्या
होतो तसे उरलो नसतो


वादळ असे भरून आले
तारू भरकटणार होते
लाटा अशा घेरत होत्या
काही सावरणार नव्हते

हरपून जावे भलतीकडेच
इतके उरले नव्हते भान
करपून गेलो असतो इतके
पेटून आले होते रान

असे पडत होते डाव सारा
खेळ उधळून द्यावा
विरस असे झाले होते
जीव पुरा वीटून जावा

कसे निभावून गेलो
कळत नाही, कळले नव्हते
तसे काही जवळ नव्हते
नुसते हाती हात होते!

_अनिल [By Anil]

बाल संभाजी

चिमुकली पगडी झळके शिरी
चिमुकली तलवार धरी करी
चिमुकला चढवी वर चोळणा
चिमुकला सरदार निघे रणा
छ्बुकडा चिमणा करितो गुण
चिमुकले धरले मग रंगण
दुडददुडा पळ्ता पळ्ता पडे
गडबडे, रडता मुख बापुडे|

__ शांता शेळके

प्राक्तनाचे संदर्भ

पोरवयात उमगले तिला प्राक्तनाचे संदर्भ
आपल्या जन्मजात दारिद्र्याइतके स्पष्ट,
विरून फाटलेल्या अंगावरील कपड्यांइतके ढळढळीत.
तेव्हा तिने मेमसाब बरोबर प्रवास करताना
नाकारला हट्ट खिडकीच्या सीटचा
पोरक्या पोरवयासह पळणाय्रा झाडांसकट;
भवतीच्या समवयीन भाग्यवंतांचे
बोबडे कौतुक तिने नाकारले;
नाकारला स्पर्श वत्सल, हळवा,
अहंकार जागवणारा....
तिने फक्त ओठ घट्ट मिटले,
डोळे स्थिर समोर....
आणि समजूतदारपणे
मेमसाबची बॅग सांभाळली.
त्यावेळी मी हादरलो माझ्या वयासकट....
प्रिय आत्मन,
इतक्या कोवळ्या वयात, तू
तुझी जागा ओळखायला नको होतीस....

__द.बा.धामणस्कर

त्रिवेणी 2

कवी गुलज़ार ह्यांच्या शांताबाईंनी अनुवादित केलेल्या हया काही त्रिवेणी
 
१. बऱ्याच दिवसांनंतर हॅंगरवरचा कोट काढला
कॉलरवर केवढा लांबलचक केस सापडला

आठवते आहे, गेल्या हिवाळ्यात घातला होता अंगात!


२. उडून जाताना पाखराने फक्त इतकेच पाहीले
किती तरी वेळ फांदी हात हालवत होती

निरोप घेण्यासाठी? की पुन्हा बोलावण्यासाठी?


३. काय ठाउक कुठून घाव घालील अचानक
मी तर या आयुष्यालाच घाबरतो फक्त!

मरणाचे काय? ते एकदाच मारून टाकते!


४. आजचा पेपर इतका भिजलेला कसा?
उद्यापासून हा पेपरवाला बदलून टाका

'या वर्षी पाचशे गावे पुरात वाहून गेली!'


५. रोज उठून टांगायचा चंद्र रात्री आभाळात
रोज दिवसाच्या उजेडात रात्र होईतो वाट बघायची

हातभर अंतर पार करण्यासाठी आयुष्यभर चालावे लागते!


६. एखाद्या घासासारखी झोप गिळून टाकते मला
रेशमी पायमोजे पायातून अलगद निघावेत तशी...

आणि सकाळी वाटते, थडग्यातून बाहेर पडतो आहे मी!

__शांता शेळके

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी
सौंधावरती उभे रहावे :
झुळझुळता अंधार भोवती,
पुन्हा नवेपण मनास यावे;

निर्जन रस्ता, धावे मोटर :
लखलख डोळे वळणावरती;
प्रकाशपाउस डोंळ्यांमधला
क्षणभर घ्यावा अंगावरती;

निर्जन रस्ता, कडेकडेने
कुणी पोरका जातो चालत :
क्षणभर जावे लपतछपत पण
त्याच्या मागुन - त्याला सोबत;

दूर धुक्यामधि झाडी काळी,
उंच मधोमध गढूळ इमला :
क्षणभर जावे सावल्यांतुनी
जागवावया त्या बाधेला;

घरामनोऱ्यांवर ओळीने
रंग विजेचे झगमग करती :
गुलबाक्षीचे लक्ष ताटवे
फुले खुडावी हलक्या हाती;

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी
सौंधावरती उभे रहावे :
झुळझुळता अंधार भोवती,
क्षण दचकावे... क्षण हरखावे.

__इंदिरा संत